Przedmiotem artykułu jest próba ukazania roli eksperta w postępowaniu rekrutacyjnym na studia wyższe oraz relacji między komisją rekrutacyjną a komisją egzaminacyjną (mającą przecież charakter ekspercki). Intuicyjne przekonanie o jedności tych aktorów postępowania rekrutacyjnego nie pozwala dostrzec różnic pomiędzy nimi na gruncie przepisów prawa – przede wszystkim ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (dalej: PSW) oraz Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.).

Zrozumienie zasygnalizowanych wyżej odrębności wymaga, jak się wydaje, nakreślenia szerszego kontekstu procesu rekrutacyjnego. Rozważania te znajdują się w pierwszej części artykułu. W dalszej kolejności podjęto próbę uwypuklenia związków między komisją rekrutacyjną a komisją egzaminacyjną, aby w zasadniczej części tekstu przejść do wyjaśnienia statusu prawnego eksperta w postępowaniu rekrutacyjnym na studia wyższe. Artykuł zamyka lista rekomendacji dotyczących udoskonalenia procesu oceny kandydata na studia wyższe.

Postępowanie rekrutacyjne na studia wyższe

Podstawę przyjęcia na studia pierwszego stopnia lub jednolite magisterskie stanowią, zgodnie z art. 169 ust. 3 PSW, wyniki egzaminu maturalnego. W myśl art. 169 ust. 4 PSW uczelnia może jednak przeprowadzić dodatkowe egzaminy wstępne. Ma to miejsce wówczas, gdy istnieje konieczność sprawdzenia „uzdolnień artystycznych, sprawności fizycznej lub szczególnych predyspozycji do podejmowania studiów na danym kierunku niesprawdzanych w trybie egzaminu maturalnego, lub gdy osoba ubiegająca się o przyjęcie na studia posiada świadectwo dojrzałości uzyskane za granicą” [art. 169 ust. 4 PSW]. Jednocześnie egzaminy te nie mogą dotyczyć przedmiotów objętych egzaminem maturalnym. Informacja o dodatkowych egzaminach wstępnych obligatoryjnie powinna znaleźć się w uchwale senatu uczelni określającej warunki i tryb rekrutacji (uchwała rekrutacyjna), podanej do wiadomości publicznej nie później niż do 31 maja roku poprzedzającego rok akademicki, którego uchwała dotyczy. Artykuł 169 ust. 6 PSW stosuje się z kolei do kandydatów na studia, którzy zdawali egzamin państwowy na zakończenie nauki w szkole średniej przed 2005 r.: „Jeżeli podstawę przyjęcia na studia stanowią wyniki egzaminu dojrzałości, senat uczelni może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu egzaminów wstępnych”. W tym miejscu należy poczynić zastrzeżenie, że używane obiegowo wciąż jako synonimy określenia „egzamin maturalny” (tzw. nowa matura) i „egzamin dojrzałości” (tzw. stara matura), jakkolwiek dotyczące tego samego egzaminu państwowego, na gruncie PSW odnoszą się do dwóch porządków prawnych. W 2005 r. dotychczasowy „egzamin dojrzałości” został zastąpiony „egzaminem maturalnym”.

Nierzadko krytykowana przez środowisko akademickie fetyszyzacja wyników egzaminu maturalnego w kontekście rekrutacji na studia wyższe (m.in. ze względu na dyskusyjną formułę egzaminu maturalnego) pozwoliła jednak na ujednolicenie standardów rekrutacyjnych w skali ogólnopolskiej. Naturalnie wspomniana egalitaryzacja dostępu do studiów wyższych nie jest pozbawiona pewnych mankamentów, niemniej umożliwiło to ograniczenie tak niepokojących zjawisk, jak: nepotyzm, faworyzacja członków rodzin lokalnych elit, nadmierna biurokratyzacja procedury rekrutacyjnej, niekiedy – tabuizacja przebiegu i wyników egzaminów wstępnych. Popularny postulat powrotu egzaminów kwalifikacyjnych na studia częściowo znajduje wyraz w treści art. 169 ust. 4 PSW przewidującego ewentualność przeprowadzenia dodatkowych egzaminów wstępnych. Kapitalnego znaczenia nabiera w tym kontekście brzmienie ostatniego zdania wzmiankowanego przepisu: „Egzaminy te nie mogą dotyczyć przedmiotów objętych egzaminem maturalnym”. Trafnie zauważa Piotr Telusiewicz, że „egzamin wstępny jest przeznaczony bardziej do sprawdzenia uzdolnień, sprawności, predyspozycji kandydata, a nie czysto wiedzy merytorycznej dotyczącej konkretnego przedmiotu objętego egzaminem maturalnym” [Telusiewicz, Prawo o szkolnictwie wyższym...]. Innymi słowy – za niecelową należy uznać ponowną weryfikację wiedzy zdobytej przez kandydata na studia podczas jego nauki w szkole średniej. Przywołany fragment art. 169 ust. 4 PSW jest symptomatyczny w warunkach dominującego w polskim systemie kształcenia modelu edukacji pamięciowo-erudycyjnej [Kula, Moi studenci]. Jest zatem pożądane, by dodatkowe egzaminy wstępne na studia nie przyjmowały postaci sprawdzianu z „wiedzy podręcznikowej”, ale z „myślenia” – używając tu potocznego rozróżnienia.

Znamienne, że ustawodawca w przypadku ubiegania się o przyjęcie na studia drugiego i trzeciego stopnia pominął milczeniem przesłankę formalną – przystąpienie przez kandydata na te studia do dodatkowych egzaminów wstępnych. Tak więc powyższe prowadzi do wniosku, że szkoła wyższa w ramach gwarantowanej jej konstytucyjnie autonomii [art. 70 ust. 5 Konstytucji RP] może sprawdzić nie tylko predyspozycje kandydata do podjęcia studiów drugiego lub trzeciego stopnia, lecz także dokonać weryfikacji wiedzy stricte merytorycznej. Analiza postępowań rekrutacyjnych na studia drugiego i trzeciego stopnia skłania do wniosku, że sprawdzenie kompetencji miękkich kandydata (z reguły w trakcie stosownej rozmowy kwalifikacyjnej) jest o wiele częstszym zjawiskiem podczas procedury rekrutacyjnej na studia doktoranckie aniżeli na studia II stopnia. Rekrutacja na studia II stopnia odbywa się na ogół, niestety, jedynie w formie konkursu ocen na dyplomie ukończenia studiów pierwszego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich (średnia ocen) albo poprzez przystąpienie do testu w formule zamkniętej (najczęściej: test w postaci „a, b, c…”) z zakresu wiedzy faktograficznej. Naturalnie jest to pokłosiem działania w myśl zasady: „maksymalizacja zysków, minimalizacja kosztów” w dobie doskwierającego uczelniom kryzysu demograficznego, a co za tym idzie – także wzrastającej między szkołami wyższymi rywalizacji o jak największą liczbę, już niekoniecznie najlepszych, studentów czy doktorantów.

Specyfika funkcjonowania komisji rekrutacyjnej i komisji egzaminacyjnej

Poczynione wyżej wstępne rozpoznania, w przekonaniu autora, mogą okazać się przydatne w kontekście refleksji nad osobliwością postępowania rekrutacyjnego na studia wyższe. PSW jako kluczowy akt prawny z punktu widzenia funkcjonowania sektora szkolnictwa wyższego dość oszczędnie reguluje zagadnienia związane z rekrutacją na studia wyższe. Niewątpliwie jest to przejawem chęci ustawodawcy do pozostawienia ustalenia szczegółowych zasad postępowania rekrutacyjnego szkołom wyższym w ramach ich autonomii [zob. Krzywoń, Konstytucyjne aspekty autonomii…]. Art. 169 PSW stanowi swoiste minimum minimorum warunków, którym ma podlegać prowadzona przez uczelnie procedura rekrutacyjna. Trudno jednak nie pokusić się o uwagę, że niektóre z zagadnień związanych z rekrutacją na studia wyższe mogłyby doczekać się odpowiedniego komentarza legislatora poprzez ich uregulowanie na poziomie ustawy czy stosownego rozporządzenia ministra. Do poprawy jakości przeprowadzania postępowań rekrutacyjnych przez szkoły wyższe przyczyniłyby się zapewne także wszelkiego rodzaju akty prawa miękkiego, kodeksy dobrych praktyk, które – mimo deklaratywnej formy – zyskują na znaczeniu w środowisku akademickim.

Pierwszą nasuwającą się wątpliwością związaną z postępowaniem rekrutacyjnym jest niejasny status prawny komisji rekrutacyjnej i – jeśli taka zostaje powołana – komisji egzaminacyjnej. Oba te ciała mają, rzecz jasna, kolegialny charakter. Sama idea kolegialnego podejmowania decyzji w sektorze nauki i szkolnictwa wyższego ma, zdaje się, ugruntowaną pozycję i co do zasady ma gwarantować kompleksowość oceny konkretnej sprawy – w duchu znamiennego przecież dla akademii pluralizmu [zob. Dańczak, Decyzja administracyjna w indywidualnych…]. Osobną kwestią pozostaje ujemna strona obradowania in pleno – możliwy paraliż decyzyjny czy swego rodzaju zachowawczość. Art. 60 PSW jako organy kolegialne uczelni publicznej wymienia senat i rady podstawowych jednostek organizacyjnych. Przytaczany już art. 169 PSW wskazuje natomiast na komisję rekrutacyjną i uczelnianą komisję rekrutacyjną jako organy upoważnione do przeprowadzenia rekrutacji na studia wyższe. Na gruncie PSW nie uregulowano jednak statusu komisji egzaminacyjnych powołanych do przeprowadzenia dodatkowych egzaminów wstępnych dla kandydatów na studia wyższe – elementu postępowania rekrutacyjnego. W tym miejscu warto wspomnieć o częstych przypadkach jednoczesnego pełnienia funkcji zarówno członka komisji egzaminacyjnej, jak i członka komisji rekrutacyjnej. Prima facie wydaje się, że łączenie obu funkcji nie powinno mieć miejsca. W takim przypadku zastosowanie mogłyby znaleźć przepisy k.p.a. – art. 24 (wyłączenie pracownika) oraz art. 27 (wyłączenie członka organu kolegialnego). Biorąc jednak pod uwagę specyfikę postępowania rekrutacyjnego oraz mniej restrykcyjne wymogi nakładane na organy uczelni w zakresie posiłkowania się przez nie przepisami k.p.a., przewidziane w art. 207 PSW (odpowiednie zastosowanie przepisów k.p.a.), należy zauważyć, że skrupulatne trzymanie się przepisów k.p.a. w omawianym zakresie byłoby niekiedy nader kłopotliwe. Argumentację na rzecz właśnie takiego podejścia do regulacji zawartych w k.p.a. w związku z ich ograniczoną aplikowalnością na gruncie PSW, w warunkach najczęściej masowego naboru na studia wyższe, celnie rozwija w swojej monografii Paweł Dańczak [zobacz: Dańczak P., Decyzja administracyjna w indywidualnych…]. Pewne podobieństwo do kazusu osoby pełniącej jednocześnie funkcję członka komisji rekrutacyjnej i członka komisji egzaminacyjnej (eksperta) można dostrzec w przypadku równoczesnego zasiadania w komisji habilitacyjnej i w radzie wydziału wskazanej przez habilitanta [szerzej: Dańczak, Charakter prawny komisji…]. Z kolei odnośnie do pojęcia „odpowiedniego stosowania” przepisów k.p.a., o czym mowa w art. 207 PSW, warto przywołać wyjaśnienie poczynione przez Janusza Borkowskiego, który zwrot „odpowiednie stosowanie” charakteryzuje jako „przejaw ostrożności prawodawcy, który zamierza zapobiec mechanicznemu przenoszeniu uregulowań jednego aktu prawnego w obszar stosowania drugiego aktu prawnego, a nie ma jednocześnie pełnej wiedzy o wymagających uszanowania odrębnościach tej drugiej dziedziny” [Borkowski, glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA)…; zob. Tarno, Rola odpowiedniego stosowania…; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2000 r., sygn. akt SK 18/99]. Szersze rozważania poświęcone problematyce odpowiedniego stosowania przepisów k.p.a. na gruncie PSW znalazły się w artykule autora w poprzednim raporcie wydanym w ramach programu Watchdog.edu.pl, dotyczącym dystrybucji świadczeń dla doktorantów wskazanych w PSW [zob. Brzuszczak, Dystrybucja świadczeń dla doktorantów...].

Rola eksperta (biegłego) w postępowaniu rekrutacyjnym na studia wyższe

Przechodząc do refleksji nad rolą eksperta (członka komisji egzaminacyjnej) w postępowaniu rekrutacyjnym na studia wyższe, należy w pierwszej kolejności zauważyć, że ma on status biegłego w rozumieniu art. 84 k.p.a. Analiza orzecznictwa sądów administracyjnych, jak i piśmiennictwa ukazuje procedurę rekrutacyjną na studia wyższe jako jeden z niewielu obszarów prawa o szkolnictwie wyższym, co do którego panuje zgodność opinii o podleganiu postępowania rekrutacyjnego standardom zakreślonym przez przepisy k.p.a. Stosując anachroniczne, niemniej wciąż chętnie używane przez organy szkół wyższych i niektóre sądy administracyjne rozróżnienie aktów wydawanych przez organy uczelni na zewnętrzne (decyzje administracyjne) i wewnętrzne (niebędące decyzjami administracyjnymi), wypada nadmienić, że decyzja o przyjęciu/odmowie przyjęcia na studia wywiera skutki w sferze „zewnętrznej” i jako taka może zostać wzruszona [szerzej o krytyce binarnego podziału aktów wydawanych przez organy szkoły wyższej zob. Brzuszczak, Prawo o szkolnictwie wyższym…; Dańczak, Decyzja administracyjna w indywidualnych…; Jakubowski, Status prawny studentów…; postanowienie NSA z dnia 30 stycznia 2015 r., sygn. akt I OSK 74/15, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych (dalej: CBOSA)].

„Ekspert” to – zgodnie z definicją zaczerpniętą ze słownika języka polskiego PWN – „specjalista powoływany do wydania orzeczenia lub opinii w sprawach spornych, wchodzących w zakres jego kompetencji; biegły; rzeczoznawca” [Sobol, Mały słownik języka…]. Jednocześnie „biegły” to „znawca, ekspert” [tamże]. Zacytowana słownikowa definicja odpowiada również tej przyjętej przez doktrynę (utartej zresztą w komentarzach do przepisów prawa procesowego nie tylko z zakresu postępowania administracyjnego): „Biegłym (zwanym też rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie” [Adamiak, Kodeks postępowania administracyjnego...]. W art. 84 § 1 k.p.a. mamy z kolei do czynienia z definicją kontekstową: „Gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii”. Biegły podlega także wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym dla pracowników organów administracji publicznej
[art. 24 k.p.a.]. Nie będzie jednak opinią biegłego w rozumieniu art. 84 k.p.a. przedłożona przez kandydata na studia wyższe rekomendacja, recenzja, list polecający autorstwa opiekuna naukowego, pracodawcy czy dotychczasowych nauczycieli kandydata. Tego rodzaju materiałom nie można z góry odmówić przymiotu eksperckości, nie są one wszakże opinią biegłego, gdyż to organ musiałby zwrócić się do osób, które przygotowały wymienione wyżej przykładowo dokumenty. Praktyka badanych w ramach raportu postępowań rekrutacyjnych pokazuje, że wspomniane referencje mają często charakter fakultatywnych załączników do aplikacji kandydatów na studia doktoranckie lub są wręcz obligatoryjne – jak w przypadku opinii przyszłego promotora pracy doktorskiej kandydata na studia trzeciego stopnia.

Zaskarżalność oceny wystawionej przez egzaminatora

Na marginesie rozważań traktujących o statusie prawnym eksperta warto odnieść się pokrótce do możliwości wzruszenia oceny czy opinii biegłego wyrażonej podczas egzaminów wstępnych. Zasadne jest tu porównanie sytuacji dodatkowego egzaminu kwalifikacyjnego na studia wyższe do przypadku egzaminu dyplomowego czy tych składanych już w trakcie kształcenia na uczelni. Przyjmuje się bowiem, że ocena egzaminatora jako jego wyłączny atrybut nie może podlegać rewizji poprzez jej zaskarżalność do ewentualnego organu wyższej instancji czy – następnie – do sądu administracyjnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA) w Warszawie w wyroku z 8 sierpnia 2008 r. zauważył, że „prawidłowość merytorycznej oceny wyników postępowania egzaminacyjnego pozostaje poza kognicją Sądu” [wyrok WSA w Warszawie z 8 sierpnia 2008 r., sygn. akt I SA/Wa 133/08]. Przepisy prawa wewnątrzuczelnianego przewidują nierzadko możliwość zakwestionowania przez studenta/doktoranta formalnych aspektów odbytego egzaminu w drodze podania o przyznanie egzaminu komisyjnego. W przypadku zasiadania w komisji rekrutacyjnej przeprowadzającej rekrutację na studia wyższe (w formie np. rozmowy kwalifikacyjnej z kandydatami) osoby mającej odpowiednie przygotowanie eksperckie nie można jednak mówić o pełnieniu przez nią funkcji biegłego w rozumieniu art. 84 k.p.a. Komisja rekrutacyjna niewątpliwie może składać się z osób będących ekspertami w danej dziedzinie (której dotyczy wspomniana już rozmowa kwalifikacyjna). Fakt ów nie czyni jej jednak de iure komisją egzaminacyjną, której członkowie są biegłymi w myśl art. 84 k.p.a. Możliwe jest jednak w takiej sytuacji podważenie przebiegu etapu autoprezentacji kandydata, np. poprzez zarzut naruszenia art. 67 k.p.a., czyli niesporządzenie przez organ (komisję rekrutacyjną) protokołu z tej czynności postępowania rekrutacyjnego lub sporządzenie protokołu w formie szczątkowej, co nie pozwala na weryfikację (przez organ wyższej instancji czy sąd administracyjny) przebiegu jednego z etapów postępowania rekrutacyjnego [zobacz: wyrok WSA w Warszawie z dnia 19 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 378/13, CBOSA].

Istotnym dla niniejszego opracowania zagadnieniem jest kwestia związania organu opinią biegłego. W omawianych wyżej przypadkach idzie o związanie komisji rekrutacyjnej oceną dokonaną przez członków komisji egzaminacyjnej. Na płaszczyźnie k.p.a. odpowiedź wydaje się jednoznaczna – zgodnie z art. 80 k.p.a. organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Ustawodawca przyjął zatem koncepcję oparcia postępowania dowodowego na zasadzie swobodnej oceny dowodów, co wyklucza bezkrytyczną afirmację przez organ poglądu wyrażonego przez biegłego [zob. Świda-Łagiewska, Zasada swobodnej oceny…]. Specyfika obszaru prawa nauki nie pozwala jednak na tak kategoryczną reakcję na pytanie o związanie komisji rekrutacyjnej opinią eksperta uczestniczącego w pracach komisji egzaminacyjnej powołanej do przeprowadzenia dodatkowych egzaminów wstępnych na studia wyższe. Zadania nie ułatwiają również rozbieżności interpretacyjne w judykaturze sądów administracyjnych [zob. Jakubowski, Eksperci w prawie nauki…; Masternak i Szalewska, Rola eksperta…]. Z jednej strony można by wskazać na dwa orzeczenia WSA w Warszawie w sprawie stypendiów ministra za wybitne osiągnięcia dla studentów, w których stwierdzono, że minister jest związany oceną dokonaną przez zespół ekspercki przygotowujący listę rankingową wniosków stypendialnych [wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 1205/13, CBOSA; wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 1087/13, CBOSA], z drugiej strony zaś należy przywołać stanowisko WSA w Warszawie zaprezentowane w wyroku z 5 listopada 2013 r., które zasadza się na przekonaniu o niezwiązaniu ministra sporządzoną przez zespół ekspercki listą rankingową [wyrok WSA w Warszawie z dnia 5 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 1086/13, CBOSA], oraz wyrok NSA z dnia 2 lipca 2014 r., który definitywnie rozstrzygnął sporne zagadnienie [wyrok NSA z dnia 2 lipca 2014 r., sygn. akt I OSK 565/14, CBOSA]. W wyroku tym NSA stwierdził, że „skoro […] ocena osiągnięć jest niezależną oceną ekspercką i opiera się na porównywaniu osiągnięć studentów danego kierunku i ich wartościowaniu zgodnie z kryteriami przyjętymi [w akcie prawa wewnętrznego wydanego przez organ – przyp. P.B.], to minister w uzasadnieniu wydanej przez siebie decyzji musi umieć wyjaśnić, dlaczego tak, a nie inaczej oceniono dokonania danego, konkretnego studenta, i czy ta ocena jest zgodna z przyjętymi kryteriami ich wartościowania (wyrażania w punktach)”. Gdyby przyjąć optykę nakreśloną w przytoczonych już wyrokach WSA w Warszawie z dnia 28 listopada 2013 r. i z dnia 18 grudnia 2013 r. [wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 1205/13, CBOSA; wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 1087/13, CBOSA], to nie byłaby możliwa zmiana decyzji ministra na etapie postępowania odwoławczego, co naruszałoby gwarantowane konstytucyjnie prawo do skutecznego środka odwoławczego (art. 78 Konstytucji RP). Uznając obowiązywanie zasady swobodnej oceny dowodów (art. 84 k.p.a.) także w odniesieniu do PSW i prawa nauki w ogóle, należy zgodzić się jednak z następującym poglądem: „można dojrzeć jeszcze jedną odrębność opinii ekspertów w prawie nauki. O ile bowiem opinia biegłego nie może sugerować organowi sposobu rozstrzygnięcia sprawy, o tyle w omawianym przypadku jest to jej podstawowy cel” [Jakubowski, Eksperci w prawie nauki…].

Ważką kwestią w związku z powyższymi eksplikacjami pozostaje również problem uzasadnienia opinii biegłego. W przypadku komisji egzaminacyjnych może ono zostać uzewnętrznione w protokole z posiedzenia tego organu kolegialnego. Uzasadnienie oceny dokonanej przez eksperta zasiadającego w komisji kwalifikacyjnej nabiera szczególnej doniosłości w kontekście konkursowego charakteru postępowania rekrutacyjnego. Relacja między osobami ubiegającymi się o przyjęcie na studia wyższe przyjmuje bowiem kształt współuczestnictwa konkurencyjnego [zob. Jakubowski, Współuczestnictwo konkurencyjne…]. Za pożądany należy uznać postulat pełnej transparentności procedur rekrutacyjnych na studia wyższe (w tym etap egzaminów wstępnych). Częstokroć przepisy prawa wewnętrznego szkół wyższych nie precyzują trybu, w jakim komisje egzaminacyjne mają podejmować rozstrzygnięcia (jawny/tajny/ucieranie stanowisk in pleno). Przedstawienie uzasadnienia konkretnej oceny w sposób bezpośredni kandydatowi na studia wyższe ma choćby ten walor – jest nader instruktywne dla kandydata na studia, np. w związku z kolejną próbą podjęcia przezeń studiów czy jako swoiste memento przed sesją egzaminacyjną.

Rekomendacje

Podsumowując niniejsze rozważania, autor pragnie przedstawić zbiór rekomendacji dotyczących postępowań rekrutacyjnych pozwalających – w jego mniemaniu – ulepszyć jakość przebiegu naboru kandydatów na studia wyższe.

1.   Nieodzowne jest uregulowanie na poziomie co najmniej aktów prawa wewnątrzuczelnianego, jak i w aktach prawa miękkiego, zjawiska konfliktu interesów członków komisji rekrutacyjnych czy komisji egzaminacyjnych. Tego rodzaju normy przyczyniłyby się do przeciwdziałania występowaniu sytuacji konfliktu interesów [zob. Suwaj, Konflikt interesów…; Makowski i inni, Konflikt interesów w polskiej…; Potkański, Konflikt interesów; Węgrzecki, Konflikt interesów…; Popławska, Dobro wspólne…]. Osoby zasiadające we wzmiankowanych gremiach mogłyby podpisywać oświadczenia o niewchodzeniu w konflikt interesów. Władze uczelni natomiast powinny utworzyć specjalne zespoły wewnątrzuczelniane ds. konfliktów interesów lub przekazać to zagadnienie do kompetencji już powstałych gremiów (np. do komisji senackiej, zespołu rektorskiego czy zespołu uczelnianego). Wśród najczęstszych i niepokojących przypadków zajścia konfliktu interesów w szkole wyższej należy wymienić – w kontekście tematyki raportu – uczestnictwo w pracach komisji rekrutacyjnej lub komisji egzaminacyjnej (powołanej do przeprowadzenia egzaminu wstępnego na studia doktoranckie) opiekunów naukowych kandydatów na studia trzeciego stopnia, bez wyłączenia się promotorów od udziału w etapie oceny aplikacji lub autoprezentacji ich podopiecznych w myśl art. 24 k.p.a.
2.   Warto rozważyć zakreślenie na poziomie PSW lub stosownego rozporządzenia ministra ram prawnych funkcjonowania komisji egzaminacyjnych.
3.   Komisje egzaminacyjne powinny w miarę możliwości stosować szeroką gamę praktyk doboru kandydatów, np. poprzez ocenę zewnętrznych ekspertów oraz bezpośrednie rozmowy z kandydatami.
4.   Komisje egzaminacyjne powinny składać się z możliwie dużej liczby członków reprezentujących różnorodne doświadczenia i kwalifikacje oraz wykazywać się równowagą płci. 
5.   Warunki i tryb rekrutacji na studia wyższe powinny być ogłaszane do publicznej wiadomości możliwie szybko, być łatwo dostępne oraz zawierać dokładny opis wymagań stawianych kandydatom na studia wyższe (wymogi materialne i formalne). Niezbędna jest precyzyjna informacja o konieczności przystąpienia kandydata do dodatkowego egzaminu wstępnego na studia wyższe oraz o jego formule i sprawdzanych w jego trakcie predyspozycjach do podjęcia określonych studiów, a także zakres wiedzy merytorycznej weryfikowanej przez komisje egzaminacyjne (tylko studia drugiego stopnia i studia doktoranckie).
6.   Niedopuszczalne jest ustalanie przez organy szkół wyższych preferencyjnych warunków rekrutacji na studia drugiego stopnia i studia doktoranckie dla absolwentów tych uczelni.
7.   Prace komisji rekrutacyjnych i komisji egzaminacyjnych powinny być jawne, transparentne, pozwalające na monitoring rzetelności przeprowadzanych przez nie czynności.
8.   W dalszej perspektywie zasadne jest rozważenie wprowadzenia możliwości odwołania od uzyskanej przez kandydata na studia oceny kwalifikacyjnej.

Bibliografia

• Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 359.
• Borkowski J., glosa do wyroku NSA z 6 października 1993 r., sygn. akt I SA 1270/93, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 1994, z. 7-8, poz. 131, s. 344.
• Brzuszczak P., Dystrybucja świadczeń dla doktorantów. Aspekty prawne w: Pawłowski R., Rafalska D., Watchdog.edu.pl #3. Jak instytucje publiczne wspierają doktorantów. Raport na podstawie wyników monitoringu wsparcia publicznego dla doktorantów i zabezpieczenia ich praw w umowach przeprowadzonego przez Fundację „Fundusz Pomocy Studentom”, Warszawa 2016, s. 123-126.
• Brzuszczak P. w: Czuryk M., Karpiuk M., Kostrubiec J. (red.), Prawo o szkolnictwie wyższym po nowelizacji. Komentarz praktyczny, Warszawa 2015, s. 145-148.
• Dańczak P., Charakter prawny komisji habilitacyjnej i podejmowanych przez nią czynności w: Jakubowski A., Wiktorowska A. (red.), Prawo nauki. Zagadnienia wybrane, Warszawa 2014, s. 256-275.
• Dańczak P., Decyzja administracyjna w indywidualnych sprawach studentów i doktorantów, Warszawa 2015, s. 82-93, 188, 193-194.
• Garlicki L., Komentarz do art. 70 w: Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, Warszawa 2003, s. 11-12.
• —Izdebski H., Zieliński J., Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Warszawa 2013.
• Jakubowski A., Eksperci w prawie nauki jako biegli w postępowaniu administracyjnym w: Jakubowski A., Wiktorowska A. (red.), Prawo nauki. Zagadnienia wybrane, Warszawa 2014, s. 293-296.
• Jakubowski A., Status prawny studentów i doktorantów w relacjach ze szkołą wyższą, „Państwo i Prawo” 2011, z. 11, s. 57-70.
• Jakubowski A., Współuczestnictwo konkurencyjne w postępowaniu administracyjnym, „Państwo i Prawo” 2013, z. 11, s. 46-61.
• Kmiecik Z.R., Decyzje administracyjne organów szkół wyższych w sprawach studenckich, „Studia Iuridica Lubliniensa” 2010, t. XIV.
• Krzywoń A., Konstytucyjne aspekty autonomii szkoły wyższej w: Jakubowski A., Wiktorowska A. (red.), Prawo nauki. Zagadnienia wybrane, Warszawa 2014, s. 46-66.
• Kula M., Moi studenci, w: Kula M., O co chodzi w historii, Warszawa 2008.
• Makowski G., Mileszyk N., Sobiech R., Stokowska A., Wiaderek G., Konflikt interesów w polskiej administracji rządowej – prawo, praktyka, postawy urzędników, Warszawa 2014.
• Masternak-Kubiak M., Autonomia szkół wyższych na gruncie Konstytucji RP w: Szadok-Bratuń A. (red.), Nowe prawo o szkolnictwie wyższym a podmiotowość studenta, Wrocław 2007.
• — Masternak M., Szalewska M., Rola eksperta i jego opinii w postępowaniu administracyjnym w: Niczyporuk J. (red.), Kodyfikacja postępowania administracyjnego. Na 50-lecie k.p.a., Lublin 2010.
• Popławska E. (red.), Dobro wspólne – władza – korupcja. Konflikt interesów w życiu publicznym, Warszawa 1997.
• Potkański T., Konflikt interesów w: Trutkowski C. (red.), Przejrzysty samorząd. Podręcznik dobrych praktyk, Warszawa 2005.
• Pyter M. (red.), Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Warszawa 2012.
• Sobol E. (red.), Mały słownik języka polskiego, Warszawa 2000, s. 51, 181.
• Suwaj P.J., Konflikt interesów w administracji publicznej, Warszawa 2009.
• Świda-Łagiewska Z., Zasada swobodnej oceny dowodów w polskim procesie karnym, Wrocław 1983.
• Tarno J.P., Rola odpowiedniego stosowania przepisów k.p.a w postępowaniach w sprawach stopni naukowych. Wybrane zagadnienia, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010, z. 6.
• —Telusiewicz P. w: Pyter M. (red.), Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Warszawa 2012, s. 886.
• Węgrzecki A. (red.), Konflikt interesów – konflikt wartości, Kraków 2005.
• —Wyrzykowski M., Godność studenta (na przykładzie studiów prawniczych) w: Godność człowieka a prawa ekonomiczne i socjalne. Księga jubileuszowa wydana w piętnastą rocznicę ustanowienia Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2003.
• Wyrzykowski M., Po co studentowi konstytucja?, „Studia Iuridica” 2003, z. XLII.